Andromakhe (Antik Yunanca: Ἀνδρομάχη) Euripides’in yazdığı bir Atina tragedyasıdır. Troya Savaşı’ndan yıllar sonra, Hektor’un karısı Andromakhe’nin bir köle olarak yaşamını ve efendisinin yeni karısı Hermione ile olan çatışmasını dramatize eder. İlk sahneleniş tarihi bilinmemektedir. Bazı araştırmacılar bu tarihi MÖ 428 ile 425 yılları arasına tarihlendirirler. Müller ise MÖ 420 ile 417 yılları arasına tarihlendirir. Oyuna ait bir Bizans kaynağı, oyunun ilk gösteriminin Atina dışında yapıldığını öne sürse de modern araştırmacılar bu iddiayı şüpheli bulurlar. [kaynak]

Oyun boyunca Andromakhe sürekli kadınların kötü mizacından, kıskançlığından, kadınların erkeklerin başına bela olduğundan vs. bahseder. Euripides’in kadınlara düşman olduğuna dair o zamanlar da bahsedilmiştir. Bunun sebebini ise onun iki başarısız evliliği olarak gösterilmektedir.

KİŞİLER

Andromakhe: Hektor’un dul eşi, Neoptolemos’un Truvalı kölesi
Koro: Phtia’lı kadınlar
Hermione: Menelous’un kızı, Neoptolemos’un eşi
Molossos: Andromakhe ile Neoptolemos’un oğlu
Peleus: Phtia’nın kralı ve Akhilleus’un babası
Dadı: Herminoe’nin Dadısı
Hizmetçi: Andromakhe’nin hizmetçisi
Orestes: Agamemnon’un oğlu
Menelous: Sparta Kralı
Thetis: Deniz Tanrıçası, Akhilleus’un annesi
Haberci: Neoptolemos’un hizmetçisi

Prologos

Sahne Teselya’da Phtia ile Pharsalia arasındaki Thetis Tapınağında açılır. Arkada Neoptolemos’un sarayı görünmektedir. Andromakhe yakarıcı kıyafetleri içindedir.

Andromakhe konuşmaya başlar. Bir zamanlar Anadolu’daki Thebe şehrinden yüklü çeyizi ile Hektor’a eş olan, herkesin imrendiği kadındır. Akhilleus, Hektor’u öldürdükten ve Hektor’dan olma oğlu Astyanaks’ın yüksek kaleden atılarak öldürüldüğünü gördükten sonra bir köle olarak Akhilleus’un oğlu Neoptolemos’a verilmiştir. Neoptolemos, ülkesi Phtia’ya döndükten sonra yaşlı dedesi Peleus’tan tahtı almamıştır. Sonraları Andromakhe ona bir çocuk doğurmasına rağmen, Neoptolemos, Spartalı Hermione ile evlenmiştir. Hermione, Menelaos ile Helen’in kızıdır. Hermione, Andromakhe’yi büyü yapmakla ve kocasını çalmakla suçlamaktadır. Bu yüzden Andromakhe’yi öldürmeyi hedeflemektedir. Babası Menelaos ise Sparta’dan ona yardım etmek için gelmiştir. Neoptolemos, babası Akhilleus’un öldürülmesine yardım eden Apollon’dan babasının ölümünü sorma densizliği ettiği için; Delphoie’ye, tanrıadan özür dilemeye gitmiştir. Böylece korumasız kalan Andromakhe, oğlunu başka bir eve göndermiş ve kendisi ise tapınağa sığınmıştır.

Andromakhe’nin hizmetçisi sahneye girer ve Hermione ile Menelaos’un, oğlunu öldürmeyi planladığını haber verir. Bunun üzerine Andromakhe, hizmetçiyi Peleus’u yanına çağırması konusunda ikna eder.

Sahneye koro girer. Koro Phtia’lı kadınlardan oluşmaktadır ve aslında Andromakhe’nin tarafını tuttuklarını ama Hermione’den korktuklarını söylerler.

Epeisodion 1:

Sahneye Hermione girer. Kibirli bir şekilde kıyafetlerinin Sparta’dan geldiğini ve kendisinin hür bir kadın olduğunu anlatır. Andromakhe gibi bir köle kadın ona merhemler sürerek kocasını kendisinde soğutmaktadır ve rahmini dölsüz bırakmaktadır. Andromakhe Asya’dan gelen bir barbardır ve böyle şeyleri bildiği kesindir. Bu yüzden tapınağa sığınması onu kurtaramayacaktır. Bir erkeği, iki kadının paylaşamayacağı kesindir.

Andromakhe, şu an güçsüz olsa da konuşmaktan korkmayacağını dile getirir. Sarkastik bir şekilde bu ülkede sevilmediğini, burada kraliçe olamayacağını, çocuklarının ise tahtın varisi olamayacağını, sırf bu yüzden bile böyle bir şey planlamadığını ona anlatır. Sonra, Neoptolemos’un Hermione’dan soğumasının sebebinin kibri olduğunu; sürekli Sparta’yı bu ülkeden üstün gördüğünü, Akhilleus’u bile küçümsediğini söyler. Hem eğer bir Trakya gelini olsaydı, kocasının diğer tüm karılarını öldürecek miydi? Andromakhe mesela, Hektor’un diğer kadınlardan çocuklarını bile emzirmişti. (Hektor’un gayrimeşru çocuğu olduğundan bahseden tek kaynak bu oyundur) Hermione’nin annesi Helen’in erkek düşkünlüğünü almaya başladığını da ekler.

Andromakhe, Hermione’yi toy, genç bir kadın olarak görmektedir. Fakat, Hermione boşuna tanrıça Thetis’e sığınmamasını çünkü Akhilleus’u öldüren Troyalılardan olduğu için onu korumayacağını söyler. Andromakhe ise tam tersine Akhilleus’u öldürenin Hermione’nin annesi Helen olduğunu söyler. Hermione onu tapınakta öldüremez çünkü tapınakta yapılan cinayet tanrıların gazabını üzerine çekecektir. Böylece, Hermione, Neoptolemos dönmeden onu tapınaktan çıkaracağına yemin ederek sahneden ayrılır.

Stasimon

Koro, Hermes’in üç tanrıçaya yol gösterip İda Dağındaki inek çobanı ağılında tek başına yaşayan Paris’in yanına götürüldüğünü, tanrıçaları bedenlerini dağ pınarlarında yıkayıp Paris’in karşısına çıktığını ama onun Afrodit’in kurnaz vaatleriyle Afrodit’i en güzel seçtiğini anlatır. Böylece Troya’nın başına felaket gelmiştir. Kassandra, herkese Paris bebekken onu öldürmesi için yalvarsa da kimse ona inanmamıştır. [Bakınız: Üç Güzeller Yarışması]

Epeisodion 2:

Menelaos sahneye girer. Andromakhe’nin çocuğunu bulmuştur ve eğer tapınaktan çıkmazsa çocuğu öldüreceğini söyler.

Andromakhe, Menelaos, Troya’yı yerle bir eden komutan olmasına rağmen, toy kızının söylediklerine inanmaktadır. Kendisini öldürürlerse lanetleneceklerdir, çocuğunu öldürürlerse Neoptolemos onun kızını bir daha kabul etmeyeceğini ve böylece kızının kocasız kalacağını belirtir. Böyle bir hayat mı istemektedir? Zaten, Menelaos bir kadın için Troya’yı yerle bir etmiştir. Onun akıl yürütme yetisinden şüphe etmektedir.

Menelaos, kocasız bir kadının bir hiç olduğunu belirtir; bu yüzden kızına yardım etmelidir. Hem Neoptelomos’un kölesi kendi kölesidir; ayrı gayrı yoktur. Tapınaktan çıkmazsa çocuğu öldüreceğini söyleyerek yine tehdit eder.

Andromakhe sefil hayatına son vermek ister. Ama oğluna zarar vereceklerinden korktuğu için tapınağa sığınmıştır. Yine de dayanamaz ve tapınağın dışına çıkıp, oğluna sarılır.

Menelaos, maiyetindekilere Andromakhe’yi yakalamalarını emreder. Oğlunun akıbetine, kızı Hermione karar verecektir. Yani Andromakhe’yi kandırmıştır. Andromakhe Meneloas’a ve Sparta’ya lanetler okuyarak sahneden çıkar.

Epeisodion 3:

Menelaos, Andromakhe ve oğlu Molossos’u idam edecekken, Peleus sahneye girer ve böyle mahkemesiz bir infaz yaptığı için onu durdurur. Menelaos, Friglerin karısını kaçırmasına izin vermiş; üstüne üstlük bir sürü kişiyi toplayıp Troya’ya götürmüş kişidir. Bu ülkedekilerin kocasız, oğulsuz kalmasının sebebi o’dur. Akhilleus’un ölmesinin sebebi o’dur. Üstüne bir de kendisi hiç kullanılmamış silahlarla dönmüştür. Torununa, bu evliliği yapmamasını öğütlemesine rağmen yapmıştır. Menelaos, Aulis’te Agamemnon’un kızını kurban etmesine izin vermiştir. Bir de karısı Helen’i bulunca onu öldüreceğine çıplak göğüslerini görünce kadını sarayına geri almıştır. Şimdi ise gayrimeşru bir çocuğu öldürmeye çalışmaktadır ama bazen böyle gayrimeşru çocuklardan meşru çocuklardan bin kat iyi çıkmaktadır.

Menelaos, Peleus’un bu kadar şanlı bir soydan gelip böyle şeyler söylemesine gücenir. Bu kadındır ki Akhilleus’u öldüren Paris’in kardeşi Hektor’un karısıdır. Bu barbar kadın için akrabasına hakaret etmesi çok ayıptır. Hem kızı çocuk yapamazsa, bu gayri meşru çocuk mu Phtia tahtının varisi olacaktır? Bu savaş sayesinde Hellen’de bir sürü yiğit yetişmiştir. Karısı Helen’i öldürmediği için de pişman değildir. Peleus’un da zamanında kardeşi Phokos’u öldürmemiş olmasını diler.

Peleus, o kadar asker savaşırken hiçbir şey yapmayan komutanların ünlenmesine sinirlenir. Kısır kızını alıp sarayından gitmesini ister ve Andromakhe’nin ellerini çözmeye başlar.

Menelaos, Sparta’ya döneceğini, yakındaki bir ülkeyle problemleri olduğunu ama çözer çözmez dönüp damadı ile konuşacağını söyler. Damadından bu kadını cezalandırmasını isteyecektir. Peleus’a ise ölmek üzere olan bir gölge olduğunu belirtir ve maiyetiyle çeker gider.

Andromakhe, Peleus’a teşekkür eder. Peleus, yaşlı olmasına rağmen hala güçlü olduğunu, Menelaos gibilerini bakışları ile bile yere serebileceğini anlatır.

Koro, Peleus’un Argo Seferine katıldığını; Herakles İlion’u ilk kez ele geçirdiğinde de ona katıldığını anlatır.

Epeisodion 4:

Hermione’nin dadısı sahneye girer. Hermione’nin yapmak istediklerinden pişman olduğunu, kocasının onu bu davranıı yüzünden öldüreceğin korktuğundan kendini sürekli öldürmeye çalıştığını ama kölelerin mani olduğunu anlatır.

Hermione sahneye girer ve yapmak istediklerine pişman olduğunu, hangi tanrının heykeline sarılarak yakarması gerektiğini sorar. İntihar etmek istemektedir. Dadısı onu temin eder, kocası onu yollamayacaktır. O ünlü bir adamın kızıdır. Dadı sahneden çıkar.

Orestes gelir. Orestes, Agamemnon ile Klytemnestra’nın oğludur; Dodono’ya Zeus Tapınağına gitmektedir. Phtia’dan geçerken akrabası Hermione’yi ziyaret etmeye karar vermiştir. Hermione, ağlayarak Orestes’in ayaklarına kapanır. Orestes, çocuğu olmayan kadının kocasını yitirmekten başka ne korkusu olabileceğini sorar. Hermione, kocasının kölesine aşık olduğunu anlator. Bu yüzden kadını ve oğlunu öldürmek istediğini ama Peleus’un onları koruyarak bunu önlediğini, dolayısıyla evine dönecek kocasından korktuğunu söyler. Hermione, onu saraydaki kadınların böyle gaza getirdiğini, sürekli kocasının bu kadınla beraber olmasına nasıl izin verdiğini sorarak onu galeyana getirdiklerini söyler ve Orestes’ten kendisini kaçırmasını ister.

Orestes, Menelaos’un sefere çıkmadan önce Hermione’yi kendisine vereceğine söz vermesine rağmen, Troya’yı ele geçirmenin ödülü olarak onu Neoptolemos’a verdiğini anlatır. Orestes, zamanında Neoptolemos’un yanına gitmiştir ve Hermione’den vazgeçmesini istemiştir. Başına gelenleri bir bir Neoptolemos’a anlatmıştır. Sürgünde yaşadığı hayatta ihtiyacı olanın bir akraba kadın olduğunu belirtimiştir. Ancak Neoptolemos, Orestes’in peşinde olan Erinysler ve onunla alay etmiştir. Bu yüzden Orestes, Hermione’ye yardım edecektir.

Ardından, Neoptolemos’a tuzak kurduğunu söyler.

Stasimon 4:

Koro, Troya Surlarını yapan Poseidon’un neden şehri korumadığını sorar. Agamemnon karısı tarafından öldürülmüştür, karısı ise çocukları tarafından öldürülmüştür. Böylece Orestes anne katili olmuştur.

Epeisodion 5:

Peleus, Hermione’nin kaçtığının haberini almıştır. Koroya bunun doğru olup olmadığını sorar. Koro doğrular. Orestes ayrıca torununa Delphoie’de tuzak kurmuştur. Peleus, Neoptolemos’u uyarması için hemen bir haberci gönderir.

Ancak sahneye başka bir haberci girer ve Neoptolemos’un öldüğünü bildirir. Neoptolemos, Delphoi’ye vardığında Orestes oradadır ve halkı Neoptolemos’un hırsızlık için buraya ikinci gelişi olduğunu söyleyerek kışkırtmaktadır. Neoptolemos habersiz kurban vermek için sunağa girdiğinde, ona neden geldiğini sorarlar. Buna karşılık Neoptolemos, daha önceden babasının ölümünün hesabını Apollon’dan sorarak günah işlediğini ve özür dilemek için geldiğini anlatır. Bu da Orestes’in söylediklerini doğrularcasına onun kötü niyetli olduğunu göstermektedir. Böylece silahlı muhafızlar ve Orestes, ona saldırarak yaralarlar sonra da taşlayarak öldürürler. İşte haberci uygun bir cenaze töreni için onun cesedini Peleus’a getirmiştir.

Peleus hem biricik oğlunu hem de biricik torununu kaybetmiştir. Her şey, Hermione yüzünden olmuştur. Peleus korkunç bir üzüntü içindedir.

O esnada theologeion’da (balkonda) Thetis görünür. Olan bitene üzüldüğünü belirtir. Peleus’a, Neoptolemos’u Delphoi’ye gömmesini ve böylece oradakilerin Orestes’in vahşi cinayetini unutmamasını sağlamasını ister. Andromakhe’yi ise Priamos’un kahin oğlu Helenos’la evlendirip Molossos ülkesine göndermesini emreder.

Peleus’u ise, babası Neleus’un sarayına alacak ve tanrı yapacaktır. Birlikte Leuke Adasın’da yaşayan oğulları Akhilleus’u ziyaret edeceklerdir. Peleus, onun sözünü dinleyeceğini söyler ve sahneden çıkarlar.