M.ö. 480 yılında Kral Kserkses emrindeki, Herodot’un belirttiğine göre, iki milyon askerden oluşan Pers İmparatorluk orduları Hellespontos’u geçerek, Yunan’ı istila etmek üzere yola çıktılar. Çaresiz kalan Spartalılar, bir oyalama taktiği olarak Termopilai geçidine üç yüz seçilmiş asker gönderdiler. Burada, dağlarla deniz arasındaki geçitler o kadar dardı ki, Pers kuvvetlerinin en azından bir kısmının etkisiz kalacağını umuyorlardı. Canlarını feda etmeye hazır, seçkin 300 kahraman bir kaç gün de olsa istilacı milyonları durdurabilirdi. 300 spartalı müttefikleri, istilacılara yedi gün boyunca karşı koyabildi. Sonunda yenildikleri ana kadar,
silahları parçalanıp tükendiğinde bile (Herodot’un kayıtlarında belirttiği gibi) “elleri ve dişleriyle savaştılar.
Spartalılar ve Thespialı müttefikleri, kanlarının son damlasına kadar savaşmışlardır; Kendi canlarını feda ederek gösterdikleri bu cesaret sayesinde Yunanlılar bir araya gelerek; o güz ve bahar, Persleri, Salamis ve Plataiai’de mağlup ederek, Batı’da yeni yeni filizlenmekte olan demokrasi ve bağımsızlık kavramlarını henüz beşikteyken yok olmaktan kurtarmışlardır.
Bugün Termoplai’de iki anıt kalmıştır. Bunlardan yeni olanı, orada şehit düşen kralın onuruna “Leonidas Anıtı” adını taşır.
Üzerindeki yazıtta, Kserkses’in Spartalılardan silahlarını bırakmalarını istemesi üzerine kralın verdiği yanıt kazılıdır.
Lonidas’ın yanıtı iki sözcükten oluşur:
Molon Labe! ” Gel, bunları kendin al bakalım.”
İkinci Anıt, eski olanı, Şair Simonides’in sözlerini taşır. Bu dizeler tüm savaş yazıtlarının en ünlüsüdür:
“Yoldan geçen yabancı, git Spartalılara de ki;
Burada onlara hep sadık kalan bizler yatmaktayız.”
Tüm Spartalı ve Thespialı askerler kahramanca savaşmışlarsa da, hepsinin en cesuru olarak Spartalı Dienekes gösterilir. Söylentiye göre, savaşın arifesinde bir Trakya yerlisi ona Pers okçularının ne kadar kalabalık olduklarını anlatmak için, attıkları okların güneşin yüzünü örttüğünü söylemiştir. Dienekes buna yanıt olarak gülmüş ve
“İyi. Öyleyse biz de gölgede savaşırız.”
demiştir.
